Diagnostiek

Polikliniek bezoek

U bent verwezen naar de uroloog in een van de deelnemende ziekenhuizen van Prostaatkankernetwerk Nederland. Tijdens het eerste bezoek krijgt u een gesprek met uw behandelend arts. Deze zal uw (eventuele) klachten inventariseren en aan de hand van deze informatie, uw ziektegeschiedenis, een aantal standaard vragenlijsten en de waarde van het PSA, verdere diagnostiek afspreken.

Onderzoek

U zult verschillende onderzoeken ondergaan. Een rectaal onderzoek en bloedonderzoek behoren vrijwel altijd tot deze onderzoeken. Naar aanleiding van de uitkomst van deze onderzoeken worden mogelijk andere onderzoeken ingezet. Uw behandeld arts maakt hierbij gebruik van de Prostaatwijzer, een gezondheids-risicowijzer. Op basis van de familiegeschiedenis, leeftijd, het PSA en eventuele klachten helpt de Prostaatwijzer de kans op prostaatkanker te voorspellen, en de mate van agressiviteit van de kanker. Hierover wordt u door uw behandelend specialist geïnformeerd. Hieronder vindt u meer uitleg over de meest voorkomende initiële onderzoeken.

• Bloedonderzoek PSA: Het bloed kan worden onderzocht op stoffen die kenmerkend zijn voor prostaataandoeningen. De PSA-test meet de hoeveelheid Prostaat Specifiek Antigeen (PSA) in uw bloed.
• Bepaling of MRI prostaat nodig is.
• Bepaling of echogeleide MRI-fusiebiopten van de prostaat nodig zijn.
• Prostaat biopsie: Een biopsie wordt uitgevoerd om stukjes weefsel (biopten) uit uw prostaat te verkrijgen teneinde te beoordelen of sprake is van prostaatkanker. Het wordt soms ook herhaald, bijvoorbeeld als controle van onbehandelde prostaatkanker.
• Rectaal onderzoek: Met een rectaal onderzoek (rectaal toucher) kan de grootte, vorm, stevigheid en het oppervlak van de prostaat worden beoordeeld.
• Urinekweek: Een urinekweek wordt gedaan om te onderzoeken of er bacteriën in uw urine zitten en indien aanwezig, welke antibiotica het beste kunnen worden gegeven om de bacteriën te bestrijden. Een urinekweek wordt alleen gedaan bij klachten van een blaasontsteking.
• Echografie van de prostaat: Inwendig onderzoek (via de anus) waarbij met behulp van geluidsgolven de prostaat wordt afgebeeld. Zo kan worden beoordeeld of deze een afwijkend aspect heeft en kan het volume van de prostaat worden opgemeten. Voor dit onderzoek hoeft u niet nuchter te zijn. De echografie vindt poliklinisch plaats en duurt ongeveer 15 minuten.

Diagnose

In een gesprek met de uroloog worden de uitslagen van de onderzoeken met u besproken. Veel voorkomende oorzaken van verhoogd PSA zijn:

• Prostaatontsteking;
• Goedaardige vergroting van de prostaat;
• Prostaatkanker.

Prostaatkanker

Prostaatkanker is de meest voorkomende kanker onder Nederlandse mannen. In Nederland wordt per jaar bij ongeveer 11.500 mannen prostaatkanker vastgesteld. Vanaf het vijftigste levensjaar neemt het aantal nieuwe prostaatkanker gevallen per leeftijdscategorie geleidelijk toe. Bijna de helft (48%) van alle patiënten is 70 jaar of ouder. Prostaatkanker is dus vooral een ziekte van oudere mannen. Als gevolg van vergrijzing en groei van de bevolking is de verwachting dat het aantal mannen bij wie prostaatkanker wordt geconstateerd in de komende jaren sterk zal toenemen.

Afhankelijk van het stadium is sprake van een ‘minder’ of ‘meer’ ernstige vorm van prostaatkanker. Het is dus moeilijk om alle prostaatkanker gevallen met elkaar te vergelijken. Veel stadia van prostaatkanker zijn gelukkig goed te genezen.

Welke behandeling wordt toegepast wordt o.a. bepaald door het stadium en agressiviteit van de tumor en de leeftijd en ziektegeschiedenis van de patiënt.

Doorgaans wordt op basis van een aantal onderzoeken de diagnose prostaatkanker en de uitgebreidheid hiervan vastgesteld:

• Rectaal onderzoek: sommige prostaat-tumoren zijn zo klein dat er nog geen afwijkingen te voelen zijn of te zien (op MRI of prostaatecho). Andere zijn al groter waardoor ze wel zijn te voelen en/of te zien of zelfs al door het kapsel van de prostaat heen zijn gegroeid.
• PSA- test (via bloedtest): de hoogte van het PSA kan aanwijzingen geven over de uitgebreidheid van de ziekte. Over het algemeen is het ongunstiger als het PSA hoger is. Echter, sommige mannen met een hoog PSA hebben toch maar weinig kanker, anderzijds kunnen sommige mannen met een laag PSA veel en agressieve kankercellen bij zich dragen.
• Gleasonscore (via prostaatbiopten): dit vertelt iets over de agressiviteit van de kankercellen. Deze score bestaat uit een optelsom van de twee meest voorkomende kankercellen in de prostaat. Een Gleasonscore van zes of kleiner is doorgaans een weinig agressieve prostaatkanker die trager groeit. Een Gleasonscore zeven is matig agressief en groeit meestal met een gemiddelde snelheid. Een Gleasonscore acht of hoger betekent doorgaans dat het een agressieve en sneller groeiende prostaatkanker betreft. Tegenwoordig wordt naast de Gleasonscore ook de ISUP gradering gebruikt. Dit is een eenvoudiger score waarbij de tumor wordt ingedeeld van een score 1 tot en met 5 op basis van de agressiviteit zoals ook gebruikt in de Gleason somscore.

De uroloog maakt een risico-berekening met behulp van de Prostaatwijzer en afhankelijk van bepaalde criteria wordt wel of geen nader onderzoek gedaan naar uitzaaiingen. Nader onderzoek kan zijn:

• MRI-scan van de buik. MRI is een techniek om organen en weefsels in het lichaam zichtbaar te maken met behulp van een sterk magneetveld gecombineerd met radiogolven.
• CT-scan van de buik. Een CT-scan is een onderzoek waarbij met behulp van röntgenstralen dunne dwarsdoorsneden van het te onderzoeken lichaamsdeel worden gemaakt.
• Botscan.
• PSMA PET-CT. Een PET-CT-scan is een combinatie van een nucleair onderzoek en een CT-onderzoek.

De deelnemende ziekenhuizen voeren veel wetenschappelijke studies uit ter verbetering van de behandeling. Niet iedereen is een geschikte kandidaat om aan deze studies mee te doen omdat aan bepaalde eisen moet worden voldaan. Mogelijk vraagt uw arts u hieraan deel te nemen.